column De banaliteit van het kwaad maakt van z’n recht om het toezicht op de agenda te zetten.’ Op initiatief van de COR is in 2014 weer een raad van commissarissen ingesteld, die samen met de gedelegeerd bestuurder gesprekspartner is. De Rijk: ‘De COR is erin geslaagd om in een uitermate complexe situatie de medezeggenschap in bestaande besluitvormingsprocessen in te vlechten.’ Dit ook met steun vanuit de (internationale) vakbeweging. De Lichtenvoorde: actieve raden Bij de Achterhoekse zorginstelling De Lichtenvoorde, met een kleine zeshonderd medewerkers, is de situatie weer heel anders. Naast een bestuurder, ondernemingsraad en raad van toezicht zijn er ook nog een cliëntenraad en een verwantenraad. De Rijk: ‘De OR heeft de cliënten- en de verwantenraad betrokken bij het formuleren van een missie waarin de kwaliteit van leven van cliënten centraal staat en waarin ook staat welke gevolgen dat heeft voor het dagelijks werk.’ De cliënten- en de verwantenraad werden ook betrokken bij het opstellen van een profiel voor een nieuwe bestuurder. De ondernemingsraad en de raad van toezicht van De Lichtenvoorde zijn beide heel actief. ‘De RvT ziet zichzelf als kritische vriend en neemt zelf vaak het initiatief voor contact met de OR en de werkvloer. Zo’n actieve en inhoudelijk betrokken RvT is best uitzonderlijk.’ n Na een klein uurtje is de Nederlandse rechter Alphons Orie het zat: ‘Meneer Mladic wordt nu uit de rechtszaal verwijderd.’ De Servische ex-generaal Ratko Mladic is weinig onder de indruk, blijft schreeuwen: ‘Leugens. Allemaal leugens.’ Dan brengen bewakers hem naar buiten. Het vonnis van het Joegoslavië-tribunaal hoort hij niet meer. De VN-rechters veroordelen hem tot levenslange gevangenisstraf onder meer voor de volkerenmoord in Srebrenica in 1995. De scène is typerend voor Mladic. Of hij nu een uniform draagt of een pak, zoals in de rechtszaal in Den Haag: hij wil de generaal zijn, of liever nog: god. Zo besliste hij in de oorlog over leven en dood. En zo accepteert hij nu geen ander gezag, geen andere wet, geen andere moraal dan die van zichzelf. Zelfs niet op de dag van zijn oordeel. Vanwege zijn hoge bloeddruk eist Mladic dat de lezing van het vonnis wordt afgebroken of ingekort. Als de rechters dit afwijzen, wordt hij boos. Scènes als deze maakten dit proces tot een leerstuk over de banaliteit van het kwaad. Ontelbare dagen heb ik in de afgelopen twintig jaar de internationale rechtszaken in Den Haag gevolgd. Altijd ging het om de vreselijkste misdaden en onvoorstelbaar leed. Steeds keek ik naar deze mannen op de beklaagdenbank. De meesten hadden duizenden mensenlevens op hun geweten. Maar ze bleken helemaal geen geweten te hebben. Ik keek naar ze en stelde me de vraag: Is het kwaad te zien? Zoals de Duitse filosofe Hannah Arendt het in 1961 deed bij het proces tegen Adolf Eichmann in Jeruzalem. De mannen keken serieus, gespannen, onverschillig of zelfs vriendelijk – maar nooit duivels. Het waren geen monsters. Het kwaad toonde zich in zulke belachelijke scènes als die van Mladic en zijn bloeddruk. Beangstigend banaal. Annette Birschel Duits journaliste in Nederland (www.annettebirschel.com) SERmagazine 19 FOTO Dirk Hol Pagina 18
MeedoenScoor meer met een online winkel in uw maandbladen. Velen gingen u voor en publiceerden onderwijscatalogussen online.
SERMagazine december 2017/januari 2018 Lees publicatie 18Home